Ένας-ένας οι μύθοι που συνόδεψαν το ευρωπαϊκό εγχείρημα καταρρέουν... Η κατάρρευση της προηγούμενης ισορροπίας αφήνει όμως ένα κενό που γρήγορα θα καλυφθεί...

Καθώς η ελληνική οικονομία βυθίζεται σε ύφεση, χωρίς να έχει αποφύγει το ενδεχόμενο κατάρρευσης, ο σκληρός πυρήνας του ευρωπαΐκού κεφαλαίου αναζητά τρόπους θωράκισης του εποικοδομήματος του από τη μετάδοση της κρίσης. Ο γαλλογερμανικός άξονας στην, τελευταία ίσως, απόπειρα του να πορευτεί ενιαία σχεδιάζει μηχανισμό επιβολής κυρώσεων σε χώρες με υψηλά ελλείμματα και χρέη. Ουσιαστικά κάθε χώρα-παραβάτης θα στερείται του δικαιώματος ψήφου και δε θα λαμβάνει ευρωπαΐκά κονδύλια. Με απλά λόγια κι αυτό θα ισχύει (αν ισχύσει) για το σύνολο της ΕΕ, τα απείθαρχα μέλη θα έχουν μόνο υποχρεώσεις και κανένα όφελος από τη συμμετοχή τους στους υπερεθνικούς οργανισμούς (ΕΕ-Ευρωζώνη). Πρόκειται για σκλήρυνση της ΕΕ ή καλύτερα για άτυπο μηχανισμό αποπομπής μελών. Φυσικά αν το γαλλογερμανικό κεφάλαιο ευελπιστεί πως έτσι θα θωρακιστεί από την επέλαση της κρίσης, το επόμενο κύμα της παγκόσμιας ύφεσης θα συντρίψει αυτές τις ιμπεριαλιστικές αυταπάτες.
Φράνκο, Παπαδόπουλος, Σαλαζάρ…

Κι ενώ ο μηχανισμός διάσωσης των 750 δις αποδεικνύεται μέσο για το τσάκισμα των κατακτήσεων του ευρωπαΐκού προλεταριάτου, όλες οι κυβερνήσεις ανακοινώνουν μέτρα λιτότητας ως τη βίαιη απάντηση στην κρίση, αναμένοντας κοινωνικές αντιδράσεις, ο Μπαρόζο δηλώνει μάλλον απερίφραστα πως οι χώρες του Νότου (Ισπανία, Πορτογαλία, Ελλάδα) θα δυσκολευτούν να διατηρήσουν τη δημοκρατία, όσο η κρίση θα συνεχίζεται! Ο κύριος κομισιόν εκφράζει δηλαδή την άποψη πως η αλλαγή στις σχέσεις εκμετάλλευσης είναι πιθανό να βρει το αντίστοιχο της στο κρατικό-πολιτικό εποικοδόμημα. Οι αστικές τάξεις αντιλαμβάνονται πια πως η αστική δημοκρατία αντανακλούσε έναν ταξικό συσχετισμό και ευρύτερα μια κοινωνική ισορροπία, που δεν υφίσταται πια. Η αστική δημοκρατία είναι χρήσιμη, καθώς διαχέει στην κοινωνία την ηγεμονία της αστικής τάξης μέσω της φαντασίωσης της συμμετοχής στα κοινά. Η ύπαρξη μεσαίας τάξης, η άνοδος του βιοτικού επιπέδου των εργατών αποτελούν τις υλικές προΰποθέσεις για τη δημιουργία ενός φαντασιακού που παίρνει τη μορφή του πατριωτισμού και εξασφαλίζει την απαραίτητη συναίνεση. Για τις μειοψηφίες που δυσανασχετούν και διαμαρτύρονται και για τους κάθε λογής απόκληρους η αστική δημοκρατία δείχνει το αληθινό της πρόσωπο. Τώρα όμως που οι προσδοκίες των πολλών για άνοδο και επιτυχία διαψεύδονται η μία μετά την άλλη, που η μεσαία τάξη εκμηδενίζεται και η εργατική έχει πια τα δικαιώματα των προπαππούδων της, η δημοκρατία αποδεικνύεται πολύπλοκη και αντιλειτουργική. Μπορεί να πάει στο περιθώριο και να εγγυηθούν την εξουσία το σπαθί και το τουφέκι που ακόμα και στην αστική δημοκρατία κατέχουν περίοπτη θέση.
Αν το σχέδιο εξόδου της αντίδρασης από την κρίση απαιτεί τη διάλυση του όποιου κράτους πρόνοιας, αν οι εργαζόμενοι στερηθούν κάθε δικαιώματος τους, ποιος πιστεύει πως μπορεί να διατηρηθεί το κράτος δικαίου και τα ατομικά δικαιώματα; Ειδικά όταν την τελευταία δεκαετία η προληπτική αντεπανάσταση με το όνομα πόλεμος κατά της τρομοκρατίας βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη;
Η κρίση που διανύει τον τρίτο της χρόνο είναι συστημική, άσχετα αν η αιχμή της είναι η κρίση του χρέους. Τούτο σημαίνει πως δεν πρόκειται απλά για την πτώση της κερδοφορίας, αλλά για την ίδια την επιβίωση και αναπαραγωγή του καπιταλιστικού συστήματος. Το αστικό κράτος είναι ο θεματοφύλακας των καπιταλιστικών σχέσεων και πουθενά δεν είναι γραμμένο σε κάποιο κοινωνικό συμβόλαιο πως ο καπιταλισμός αναγνωρίζει μόνο το δημοκρατικό τρόπο πολιτικής διαχείρισης. Δεν χρειάζεται να πάμε πίσω στο χρόνο και στο σήμερα κλασικές δικτατορίες ανά τον κόσμο απολαμβάνουν το σεβασμό και την εμπιστοσύνη της διεθνούς του κεφαλαίου, εφόσον εξυπηρετούν τα συμφέροντα της.
…και Ευρώπη κράτος υπηκόων

Μπορεί κανείς να ισχυριστεί πως ο Μπαρόζο εξέφρασε απλά την ανησυχία του ή πως η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται μηχανικά. Καμία διαφωνία πάνω σε αυτό. Ας υπενθυμίσουμε πάντως πως ο φασισμός, ο ναζισμός και οι χούντες χωρίς να είναι φυσικά το ίδιο είναι αποτελέσματα της κοινωνικής δυναμικής και όχι κάποιων σκοτεινών συνωμοσιών. Οι εκτροπές (sic) απο το δημοκρατικό δρόμο συμβαίνουν όταν τα διάφορα πολιτικά σχέδια των κυρίαρχων ακυρώνονται το ένα μετά το άλλο και μια μερίδα της αστικής τάξης, η πιο αποφασισμένη, προκρίνει μέσα στο γενικό πολιτικό χάος την αυταρχική λύση. Από αυτήν την άποψη ο δικτατορικός τρόπος εξουσίας διατηρείται πάντα ως εναλλακτική και δεν έχει ξεπεραστεί ιστορικά.
Φυσικά η πραγματικότητα δεν κινείται σχηματικά και από αυτήν την άποψη η αναίρεση της αστικής δημοκρατίας ως το σημείο εξαφάνισης της δεν αποτελεί ούτε μονόδρομο, ούτε σιδερένια νομοτέλεια. Εξάλλου η καπιταλιστική νομιμότητα αποτελεί μια σχετική έννοια που οι ελίτ μπορούν να την ερμηνεύουν κατά το δοκούν, χωρίς να την καταργούν ολοκληρωτικά.
Σε αυτό το πλαίσιο και συμπληρωματικά στα νομοθετήματα των τελευταίων ετών που θωράκισαν το νομικό πλαίσιο του ευρωπαϊκού αστισμού, η ΕΕ αποφάσισε τη γενικευμένη παρακολούθηση ατόμων, κινημάτων, ομάδων που αντιτάσσονται στο στάτους κβο. Με μέσα τις μαζικές υποκλοπές, τη συλλογή στοιχείων μέσω ερωτηματολογίων για συμπεριφορές, ιδέες, φιλικές συναναστροφές και την αγαστή συνεργασία όλων των ευρωπαίων μπάτσων και πρακτόρων, θα δημιουργηθεί μια τεράστια βάση δεδομένων με τους εν δυνάμει εχθρούς του καθεστώτος. Κι αν για τους μετανάστες ή όσους το κράτος αποκαλεί τρομοκράτες ή για το πιο ριζοσπαστικό τμήμα των κινημάτων το φακέλωμα ήταν πάντα συνήθης πρακτική, το εύρος του ολοκληρωτικού αυτού εγχειρήματος μάλλον δείχνει πως η έννοια του πολίτη παραχωρεί τη θέση της σε κείνη του υπηκόου. Υπήκοοι που είναι πρόθυμοι να αναγνωρίσουν όχι το μονοπώλιο της κρατικής βίας αλλά και τον απόλυτο έλεγχο των πεποιθήσεων τους από τα πιο (παρα)κρατικά κέντρα εξουσίας. Δεν είναι τόσο η ποινικοποίηση των πολιτικών ιδεών, αυτή έχει νομοθετηθεί από το 2005 με την ποινικοποίηση του εγκωμιασμού της τρομοκρατίας. Είναι περισσότερο πως τα κράτη εμπλουτίζουν τις λίστες των μελλοντικών προληπτικών τους συλλήψεων (τι άλλο σημαίνει η αξιολόγηση των στοιχείων αυτών θα οδηγήσει αυτόματα σε τακτική επιχειρησιακή διαδικασία λήψης αποφάσεων)κι αυτό εν όψει πιθανών κοινωνικών αναταραχών ενάντια στο νέο μεσαίωνα. Τυχαίο; δε νομίζω που λέει και μια διαφήμιση των ημερών.

Ένας-ένας οι μύθοι που συνόδεψαν το ευρωπαϊκό εγχείρημα καταρρέουν. Η νομισματική και οικονομική σταθερότητα, η αλληλεγγύη, το κράτος πρόνοιας, το δημοκρατικό κεκτημένο. Βρισκόμαστε στην αρχή ακόμα μιας διαδικασίας και κανείς δεν μπορεί να προεξοφλήσει πως θα ολοκληρωθεί. Ειδικά όταν η έκβαση της λαμβάνει χώρα σε ένα ρευστό αντιφατικό περιβάλλον και εξαρτάται από μάχες και συγκρούσεις. Κανείς δεν ισχυρίζεται πως οι αστικές τάξεις έχουν ένα ξεκάθαρο ενιαίο σχέδιο ή πως η Ιστορία εξελίσσεται με επαναλαμβανόμενους αυτοματισμούς: οικονομική κρίση, πόλεμος, επανάσταση ή φασισμός. Η κατάρρευση της προηγούμενης ισορροπίας αφήνει όμως ένα κενό που γρήγορα θα καλυφθεί. Οι εξεγέρσεις που πιθανότατα θα συμβούν αν περιοριστούν σε ένα βίαιο δίκαιο ξέσπασμα θα σβήσουν. Αν η Αριστερά και οι δυνάμεις της κοινωνικής απελευθέρωσης δεν κινηθούν με τόλμη στο σήμερα, τότε οι δυνάμεις της πιο βαθιάς αντίδρασης-είτε χούντες, είτε αυταρχικές δημοκρατίες έκτακτης ανάγκης, θα επαναλάβουν την ιστορία όχι ως φάρσα, αλλά ως τραγωδία.

Άκης Τζάρας